Dev karadeliklerin, uzay-zaman büken kozmik devler olmalarının yanı sıra, galaksilerin evrimi hakkında da birçok sır sakladığı biliniyor. Olağanüstü derecede kozmik materyal içeren dev karadelikler, bir o kadar büyük boyutta enerji püskürtüyor. Dev karadeliklerin belki de en büyük özelliği, bulundukları galaksilerde yıldız oluşumlarını tetiklemeleri ve yıldız oluşumunu sona erdirme kuvvetleri.
Samanyolu Galaksisi’nin dev karadeliği, Dünya’dan yaklaşık 25 bin ışık yılı uzaklıkta. Sagittarius A* (Sgr A*) adı verilen galaktik radyodalgalar yayan dev karadelik, dört milyon Güneş’e eşit bir kütleye sahip.
Discovery News’in haberine göre, eski zamanlarına kıyasla oldukça sakin bir zaman geçiren Sgr A*, dev karadeliğin talihsiz yıldızları ve etrafındaki gaz bulutlarını yuttuğu zamanların ardından küçük X-ray patlamaları dışında sessiz.
Samanyolu’nun süper büyük karadeliğinin en son ne zaman patladığını merak eden Avustralya’nın Sydney Üniversitesi’nden Joss Bland-Hawthorn, galaksideki eski kozmik oluşumları inceleyerek en yakın zamanda yaşanmış kozmik patlamayı belirlemek istedi. Bland-Hawthorn, Galaktik güney kutbunda uzanan büyük hacimli bulutların oluşturduğu bulutlara (Magellanic Stream) değinerek, “Yaklaşık 20 yıldır bu bölgede oluşan tuhaf parlaklığı inceliyoruz... Sebebini anlayamadığımız bu parlaklığın daha sonra galaksimizin merkezindeki büyük enerji patlamasından kalan fosil olması gerektiğini düşündük” dedi.
TÜM BULGULAR BİRBİRİNİ TUTUYOR
Macellansı Akıntı (Magellanic Stream), Samanyolu Galaksisi’nden galaksimizin iki komşusu olan Büyük ve Küçük Macellanımsı Bulutlar’a uzayan, ağırlıklı olarak da hidrojenden oluşan parlak bölgeyi temsil ediyor. Hawthorn, bu parlak gaz kümesinin yaklaşık iki milyar yıl önce yaşanmış çok şiddetli bir patlamanın kalıntıları olduğuna inanıyor.
Dev karadelikte yaşanan patlama, ortaya çıkardığı morötesi radyasyonla Macellansı Akıntı’da yer alan hidrojeni harekete geçirirdi (hidrojen atomları proton ve elektron olarak ikiye bölündü) ve akıntının kendi radyasyon mekanizmasını harekete geçirdi (proton ve elektronların tekrar bir araya geldi).
Araştırmada yer alan İngiltere’nin Cambridge Üniversitesi’nden Greg Madsen, ‘ortaya çıkan H-alpha tayf çizgilerinin miktarı, akıntıdaki en parlak radyasyonlu bölgelerin galaksi çekirdeğine olan mesafesi ve akıntının zamanla soğuması için gereken zaman gibi tüm bilgilerin, teorileriyle uyum gösterdiğini’ belirtti.
‘DEV’ UYURKEN DE YUTUYOR
Gökbilimciler, belirttikleri bulguların yanı sıra, antik bir kozmik patlamaya işaret eden başka bilgiler bulunduğunu da belirtti. Kızılötesi ve X-ray gözlemleri, galaksinin merkezinden büyük bir enerji püskürmesi tespit ederek, geçmişte yüksek enerjili bir olayın yaşandığına işaret etti.
Araştırma ekibinde yer alan ABD’nin Boulder Üniversitesi’nden Philip Maloney, “Tüm bu bilgiler, galaksimizin merkezinde yaşanmış çok büyük bir patlamaya işaret ediyor” dedi. Gökbilimciler, bu tür patlamaları ‘Seyfert flare’ olarak adlandırıyor.
Süper dev karadeliğin eskisi kadar hareketli olmadığını ancak etrafındaki kozmik yapıları yutmaya devam ettiğini belirten Bland-Hawthorn, “Gelecek yıl G2 adı verilen bir nebulayı yutacak... Küçük olacak ama ortaya çıkacak ‘havai fişekleri’ merak ediyoruz” dedi.
Süper büyük karadelik hakkındaki araştırma, ABD’de The Astrophysical Journal, Avustralya’da ise Galaxy Zoo dergisinde 24 Eylül’de yayımlandı.
Kaynak: Ntvmsnbc.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder