ALMA'nın Hizmete Girmesi Yeni Bir Keşif Döneminin Müjdecisi

ALMA Teleskobu

Bugün, Şili Andları'nın uzak bir bölgesinde, Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi (ALMA) resmî bir törenle hizmete girdi. Bu olay, dev teleskopun tüm ana sistemlerinin tamamlanmasını ve bu inşaat projesinin artık tam teşeküllü bir gözlemevine dönüşmesini müjdecisi.


ALMA; Şili Cumhuriyeti işbirliğiyle birlikte bir Avrupa, Kuzey Amerika ve Doğu Asya ortaklığının ürünü. ALMA'nın üç uluslararası ortağı, bugün projenin başarısını kutlamak için 500'ün üzerinde davetliyi Şili'deki Atacama Çölü'ndeki ALMA Gözlemevi'nde konuk etti. Davetin onur konuğu, bir ALMA anten parçasını bizzat Chajnantor Platosu'na götüren Şili Cumhurbaşkanı Sebastián Piñera'ydı.

Kutlamadaki diğer seçkin konuklardan bazıları; Avusturya Federal Bilim ve Araştırma Bakanı Karlheinz Töchterle, Çek Cumhuriyeti Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanı Petr Fiala, Portekiz Eğitim ve Bilim Bakanı Nuno Crato, Fransa Araştırma ve Yenilik Genel Direktörü Roger Genet, Hollanda Araştırma ve Bilim Politikaları Genel Direktörü Nora van der Wenden, İsviçre Uluslararası Araştırma ve Yenilik İşbirliği Eşgüdüm Birimi Başkanı Bruno Moor, Brezilya'yı temsilen Beatriz Barbuy, Avrupa Komisyonu Başkanı'nın Baş Bilim Danışmanı Anne Glover ile Şili'deki Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hollanda, İsveç, İsviçre, İtalya, Japonya ve Portekiz büyükelçileriydi.

Şili Cumhurbaşkanı Sebastián Piñera, “Ülkemizin çok sayıda doğal zenginliklerinden biri de göz alıcı gece gökyüzüdür. Bilimin, Şili'nin son yıllardaki gelişimine önemli bir katkıda bulunduğuna inanıyorum. En son ve en büyük neticesi ALMA olan gökbilimi alanındaki işbirliklerimizden çok gurur duyuyorum,” diye konuştu. 

İnternet ortamında canlı olarak yayınlanan törende, ALMA'nın uluslar arası ortaklarının temsilcileri de ALMA Direktörü Thijs de Graauw ile beraberdiler: ESO Genel Direktörü Tim de Zeeuw, ABD'nin Ulusal Bilim Vakfı direktörü Subra Suresh ve Japonya'nın Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Teru Fukui. ALMA yöneticileri, personeli ve komşu toplulukların temsilcileri de törene katıldılar.

Thijs de Graauw, ALMA'dan beklentilerini şöyle ifade etti: “Dünya çapındaki bu ALMA ortaklığında çalışan bilim adamları ve teknisyenlerin çabaları ve uzun saatler süren çalışmaları sayesınde, ALMA'nın öncekilerin hepsini aşan niteliklere sahip var olan en gelişmiş milimetre/milimetre-altı teleskopu olduğu şimdiden belli olmuştur. Gökbilimcilerin bu muazzam aracı tüm yetenekleriyle kullanmalarını büyük heyecanla bekliyoruz.” 

“Bu, ESO'nun da diğer tüm çalışmalarında olduğu gibi, kurumların ve milletlerin bir arada çaba göstererek mümkün kıldığı büyük başarılara örnektir,” diye konuşan Tim de Zeeuw, “küresel ölçekte bu çabalarımızı böyle bir büyük projedeki ortaklığımıza kanalize ederek; ESO üye ülkelerindeki gökbilimcilere, sadece ALMA ile mümkün olabilecek eşsiz araştırmalar yapma imkânını sağlamış oluyoruz,” diyerek konuşmasını sürdürdü.

Yarın, konukların bir kısmı deniz seviyesinden 5000 metre yukarıda bulunan ALMA Dizisi İşletme Tesisi'ni ziyaret etme fırsatını bulacaklar. ALMA'nın antenlerinin kurulma işlemi, toplam 66 antenden son kalan 7 tanesinin de hizmete girmeden önce test edilmesi ile birlikte, yakın bir zamanda tamamlandı. Teleskop, daha şimdiden -henüz dizinin sadece bir kısmı çalışır haldeyken- uzayın eşi benzeri görülmemiş görüntülerini elde etmiştir [1].

Evren'i insan gözünün göremeyeceği dalgaboylarındaki ışığı algılayarak gözlemleyebilen ALMA; bize yıldızların doğuşu, Evren'in ilk dönemlerindeki genç gökadalar ve uzak güneşlerin çevresinde dolaşan gezegenler ile ilgili daha önce hiç görülmemiş ayrıntılar gösterecektir. Ayrıca ALMA, yıldızlar arası boşlukta bulunan -çoğu yaşam için gerekli olan- molekülleri keşfedecek ve bu moleküllerin dağılımlarını inceleyecektır. 

Gözlemevi, Avrupa, ABD ve Japonya'da üç ayrı proje olarak 1980'lerde düşünülmüş ve 1990'larda tek bir proje hâline gelmiştir. İnşaat 2003'de başlamıştır. ALMA'nın toplam yapım maliyeti yaklaşık 1.4 milyar ABD Doları olup bu maliyetin %37,5'i ESO tarafından karşılanmıştır.

ALMA dizisinin antenleri, 54 adet 12 metrelik ve 12 adet 7 metrelik çanak anten, tek bir teleskop olarak bir arada çalışmaktadır. Her anten, uzaydan gelen ışımayı toplayarak alıcı üzerine odaklar. Daha sonra antenlerden gelen sinyaller bir araya getirilir ve özelleştirilmiş bir süperbilgisayar olan ALMA ilintileyicisi tarafından işlenir. 66 ALMA anteni, birbirlerine uzaklıkları 150 metre ile 16 km arasında değişen farklı dizilimlere sahip olacak şekilde düzenlenebilir.

Açılış için ALMA ortaklarından ESO, Ulusal Radyo Gökbilimi Gözlemevi ve Japonya Ulusal Gökbilim Gözlemevi; 16 dakikalık “ALMA – Kozmik Kökenlerimizi Ararken” filmi, bir fotoğraf kitabı, bölgedeki etno-gökbilim ile ilgili bir kitapçık ve proje ile yürütücülerin katkılarına ilişkin iki broşür yayınlıyorlar. Tüm materyallerin elektronik sürümleri aşağıdaki bağlantıdan yüklenebilir.

Notlar

[1] ALMA araştırmalarının daha önceki örneklerinin açıklandığı ESO Basın Bültenleri eso1216, eso1239, eso1301 ve eso1313.

Daha fazla bilgi

ALMA projesi Şili Cumhuriyeti ile işbirliğinde bir Avrupa, Kuzey Amerika ve Doğu Asya ortaklığıdır. ALMA Avrupa’da ESO tarafından, Kuzey Amerika’da ABD Ulusal Bilim Vakfı (NSF) ve Kanada Ulusal Araştırma Vakfı (NRC) ile Tayvan Ulusal Bilim Konseyi (NSC) işbirliği tarafından, Doğu Asya’da Tayvan’daki Sinica Akademisi (AS) işbirliği ile Japonya Ulusal Doğa Bilimleri Enstitüsü tarafından desteklenmektedir. ALMA’nın yapımı ve işletilmesi Avrupa kısmında ESO tarafından, Kuzey Amerika kısmında Üniversiteler Birliği Kuruluşu (AUI) tarafından yönetilen Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi (NRAO) tarafından, Doğu Asya kısmında Japonya Ulusal Gökbilim Gözlemevi (NAOJ) tarafından yürütülmektedir. Birleşik ALMA Gözlemevi (JAO), birleştirilmiş liderliği ve ALMA’nın oluşturulması, idaresi ve işletilmesinin yönetimini sağlamaktadır.

Avrupa Güney Gözlemevi ESO, Avrupa'daki en önemli hükümetlerarası gökbilim kuruluşudur ve dünyanın en üretken gökbilim gözlemevidir. 15 ülke tarafından desteklenmektedir: Avusturya, Belçika, Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Finlandiya, Almanya, İtalya, Hollanda, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre ve İngiltere. Tasarıma, inşaya ve önemli bilimsel keşiflere olanak sağlayan güçlü yer tabanlı gözlem faaliyetlerine odaklanan iddialı bir program yürütmektedir. ESO ayrıca gökbilim araştırmalarında teşvik edici ve düzenleyici bir dayanışma konusunda öncü bir rol oynamaktadır. ESO Şili'nin Atacama Çölü bölgesinde benzeri olmayan üç adet birinci sınıf gözlem yerleşkesi işletmektedir: La Silla, Paranal ve Chajnantor. ESO Paranal'da dünyanın en gelişmiş optik gökbilim gözlemevi olan Çok Büyük Teleskop'u (Very Large Telescope), ve iki tarama teleskopu işletmektedir. Kırmızı ötesi gözlem teleskopu VISTA dünyanın en büyük tarama teleskopudur ve VLT tarama teleskopu (VST) ise sadece görünür ışıkta gökyüzünü taramak için tasarlanan dünyanın en büyük teleskopudur. ESO varolan en büyük gökbilim projesi ve devrimsel gökbilim teleskopu ALMA'nın Avrupalı ortağıdır. ESO şu anda "gökyüzünü izleyen dünyanın en büyük gözü" olacak 39-metre ayna çaplı Avrupa Aşırı Büyük optik/yakın kırmızı ötesi Teleskopu, E-ELT'yi inşa etmeyi planlıyor.